Month: July 2020

उदकवह स्रोतस की व्याधियां || udakvah sarotas diseases

उदकवहानां स्रोतसां तालुमूलं क्लोम च, प्रदुष्टानां तु खल्वेषामिदं विशेषविज्ञानं भवति, तद्यथा- जिह्वाताल्वोष्ठकण्ठक्लोमशोषं पिपासां चातिप्रवृद्वां दृष्टोदकवहान्यल्य स्रोतांसि प्रदुष्यनीति विद्यात्। (च. वि. 5/8) उदकवह स्रोतस का मूल तालु व क्लोम हैं। आचार्य चरक मतानुसार उदकवह स्रोतस के दुष्ट होने पर जिह्वा, तालु, ओष्ठ, कण्ठ, क्लोम, शोष तथा अति प्रवृद्ध पिपासा उत्पन्न होती है। उदकवहे द्वे, तयोर्मूलं तालु …

उदकवह स्रोतस की व्याधियां || udakvah sarotas diseases Read More »

Charak Samhita – Upsaya – Samprapti

उपशय (Therapeutic Suitability) :- उपशयः पुनर्हेतुव्याधिविपरीतानां विपरीतार्थकारिणां चौषधाहारविहाराणामुपयोगः सुखानुबन्धः   १. हेतुविपरीत २. व्याधिविपरीत ३. हेतु – व्याधि उभयविपरीत ४. हेतुविपरीतार्थकारी ५ .व्याधिविपरीतार्थकारी ६. हेतु – व्याधि उभयविपरीतार्थकारी औषध, अन्न तथा आहार के परिणाम में सुखप्रद उपयोग को उपशय कहते हैं ।   उपशय – भेदबोधक सारणी (१) हेतुविपरीत शीत कफज्वर में शुण्ठी आदि उष्ण …

Charak Samhita – Upsaya – Samprapti Read More »

Charak Samhita 1 – Ayurveda ka Adhikarana – Ayurveda ka paryojan – Dosha

                                             प्रयोजनं चास्य स्वस्थ्यस्य स्वास्थ्यरक्षणमातुरस्य विकारप्रशमनं च ।   This Post contains a brief description on :- त्रिदण्ड और आयुर्वेद का अधिकरण आयुर्वेद का प्रयोजन रोगों के त्रिविध हेतु दोष एवं उनका चिकित्सासूत्र त्रिदण्ड …

Charak Samhita 1 – Ayurveda ka Adhikarana – Ayurveda ka paryojan – Dosha Read More »

Charak Samhita 1 – Samanya aur vishesh – सामान्य और विशेष

                                सामान्य और विशेष का लक्षण :- सर्वदा सर्वभावानां सामान्यं वृद्धिकारणम् । ह्रासहेतुर्विशेषश्च, प्रवृत्तिरुभयस्य तु ॥ सामान्य सदैव सभी भावों (द्रव्य-गुण-कर्म) की वृद्धि का कारण होता है और विशेष सदैव सभी भावों के ह्रास (कमी) का कारण होता है। सामान्यमेकत्वकरं, …

Charak Samhita 1 – Samanya aur vishesh – सामान्य और विशेष Read More »

 Charak Samhita 1 – Aayu aur ayurveda – Trisutra ayurveda

                   1. दीर्घञ्जीवितीयमधायायं व्याख्यास्यामः   Charak Samhita 1 – Aayu aur ayurveda – Trisutra ayurveda This post contains brief description about : i. Aayu ii. Defination of ayurveda iii. Trisutra ayurveda इस अध्याय के सभी महत्वपूर्ण बिंदुओं की संक्षिप्त रूप से व्याख्या की जा रही है । 1. …

 Charak Samhita 1 – Aayu aur ayurveda – Trisutra ayurveda Read More »

Charak Samhita – Jawar Nidan – Panch Nidan

                                अथातो ज्वरनिदानं व्याख्यास्यामः                                                      पञ्चनिदान निदान के पर्याय और प्रकार (Synonyms and Types of …

Charak Samhita – Jawar Nidan – Panch Nidan Read More »